Część I cyklu tutaj. Fragment artykułu tłumaczenie z jęz. ukraińskiego - oryginał tutaj

O JACKOWEJ MADONNIE WE LWOWIE

autor: Mikoła Chmilowski, link do strony ukraińskiej
Kierownik Naukowo Metodyczny
Lwowskie Muzeum Historii Religii
 
Twierdzi się, że słynna "Madonna Jackowa", alabastrowa rzeźba Matki Bożej, która od końca XIV wieku była najcenniejszą relikwią w kościele Bożego Ciała, przy klasztorze Dominikanów we Lwowie, nie została wywieziona do Krakowa w 1946 r. a pozostała we Lwowie i jest obecnie eksponowana w Lwowskim Muzeum Historii Religii.

Słowa kluczowe: Hiacynt Odrovonzh, Jacek Odrowąż, Gìacintova (Jackowa) Madonna, alabastrowa figura Matki Bożej, klasztor Dominikanów. (Przypis redakcji: serwis fotograficzny na stronach ukraińskich tutaj

[…] Przez ponad dwadzieścia lat w Lwowskim Muzeum Historii Religii wystawiano alabastrową figurę Matki Bożej [rys. 1]img 1577 ojm 1. Na etykiecie napisano, "Maryja Panna z Synem Bożym. Alabaster. XVIII wiek". I przez te wszystkie lata w Muzeum prowadzono dyskusję twierdząc, że nie jest to kopia "Madonny Jackowej" a oryginał. Była to dyskusja między muzealnikami, oparta jedynie na przypuszczeniach, ponieważ ukraińskie materiały; tak naukowe jak i popularne oraz zagraniczne w tym polskie stwierdzały, że w 1946 r. dominikanie zabrali  „Jackową Madonnę" do Polski i umieścili w skarbcu klasztoru przy kościele pw. św. Trójcy w Krakowie. Od tego czasu nie była ona pokazywana a jej zdjęcia nie opublikowano.( przypis redakcji: potwierdzają to zebrane i dotychczas opublikowane na portalu sensacyjne dowody. O tym jak je uzyskaliśmy - czytaj tutaj). Wpis do Encyklopedii Lwowa czytaj tutaj w Internecie od lat jest kilka artykułów na ten temat pod hasłem "Jackowa Madonna" opierających się na badaniach Mikoły Hmilowskovo, są również dobrej jakości zdjęcia świadczące o popularności tematu tutaj)

[....] W 2006 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie została otwarta wystawa zbiorów ojców Dominikanów, gdzie wśród innych artefaktów wystawiono „Jackową Madonnę”. W tym samym roku, od 25 maja do 2 lipca na Zamku Królewskim w Warszawie była wystawa pt: "Polska i Stolica Apostolska", zbiegająca się z wizytą papieża Benedykta XVI [10]. Pokazano najcenniejsze zabytki i ciekawostki z całej Polski, w tym tzw."Jackową figurkę". Wystawa miała oddźwięk prasowy, zdjęcia pamiątek publikowano w gazetach, czasopismach i w Internecie [rys. 2].1c. img 1174a ojm 2
Wreszcie można było porównać lwowską figurkę z krakowską i wątpliwości się wyjaśniły. Okazało się, że są one podobne, prawie identyczne. Zrobione są z tego samego materiału i według takiego samego schematu ikonograficznego, ale robili je różni rzeźbiarze w różnych miejscach i różnym czasie.
Wówczas odkryto, że  oryginalna alabastrowa figura Matki Bożej do której na przestrzeni wieków, modliły się pokolenia lwowian, prosząc o wstawiennictwo, nadal pozostała we Lwowie.
Przytaczam dowody uzasadniające takie twierdzenie:
Po pierwsze.
W 1856 r. we Lwowie wydano książkę ojca Donata Pìontkowskiego OP " Wiadomość historyczna o alabastrowej statuy Najśw. Maryi Panny Jackowej...” [9]. główną treścią książki są ostre polemiki z braćmi z Przemyśla, o tym, że w lwowskim a nie przemyskim  klasztorze dominikanów przechowywana jest cudowna rzeźba Bogarodzicy. Dla ustalenia prawdy "a priori" przyjęto, wyniki badań w oparciu o dokumenty i teksty, a wszelkie nieścisłości uznano za przeciwne tej tezie. W książce, umieszczono grafikę pt. "Prawdziwy obraz statuy alabastrowej N. Maryi PANNY JACKOWEJ" [rys.3], później była ona drukowana w drukarni Pìllera we Lwowie  oddzielne jako obrazek [9, s. IV]. Porównując grafikę z figurką lwowską i krakowską dochodzi się do bezdyskusyjnego wniosku, że kiedy w połowie XIX wieku artysta robił rysunek do grawerowania, stojącej przed nim figury, narysował tę, która jest przechowywana obecnie w ekspozycji w Lwowskim Muzeum Historii Religii.

 

 

3 ojm 3Po drugie.
W 1852 r. Felìcjan Łobeski, znany lwowski historyk sztuki, dokładnie opisał i przeanalizował lwowską alabastrową figurę [6]. Wskazał, że rzeźba razem z cokołem ma wysokość półtorej stopy (29.77 cm x 1,5 = 44.66 cm) przedstawia Matkę Bożą w długich szatach z greckim diademem w kształcie wieży na głowie, długie jej włosy luźno opadają na ramiona i plecy. Na lewej ręce trzyma dziecko Jezus, w prawej Chrystusa z rozpiętymi ramionami na "drzewie życia" bez krzyża, po drzewie w dół ku ziemi pełznie wąż. W górnej części rzeźby widać rękę mistrza, wszystkie detale doskonale zostały  wykonane, na dole, na cokole przed św. Jerzym klęczy książę kijowski Włodzimierz Rurykowicz (1223-1235, 1238), lub człowiek modlący się do Dziewicy. Kolor alabastru nie jest biały a ze starości lub z innych przyczyn brązowy. Edward Nowakowski (1829-1903) określił go dokładniej –jako brunatny [7, s. 396]. Tak wysokości jak i kolor i rzeźba, a przede wszystkim, najmniejsze szczegóły z opisu Łobeskiego– wszystko jest zawarte w lwowskiej figurze, tak więc, F. Łobeski opisując dokładnie lwowską alabastrową figurę Bogarodzicy musiał trzymać ją w rękach.
Po trzecie.
Najstarszy tekst pisany o alabastrowej figurze Bogarodzicy ze Lwowa datuje się na  rok 1440 r,jest to ustanowienie przez bł. Jakuba Strepę , arcybiskupa Halicza, modlitwy odpustowej przed alabastrową figurą Bogarodzicy [7, s 12-13]. W tym tekście również napisano, już w drugiej połowie XIV wieku, że korona na głowie lwowskiej Bogarodzicy ma kształt wieńca, taki kształt miała również korona na głowie Jezusa. Podobne korony nosili władcy Europy w X-XIII w., takie  też znajdujemy w pamiątkach z tamtej epoki. W XIV-XV w. zmieniła się moda, aby jej sprostać na wieniec założono „czepiec” zakończony krzyżem. Na początku XVII wieku księżna Anna Wiszniowiecka Dolska ozdobiła rzeźbę barokowymi złotymi koronami z brylantami [7, s 47], i to te korony widzimy na alabastrowej figurze z grafiki z połowy XIX wieku.
Po czwarte.
Ojciec Donat Piontkowski zanotował, że na początku XIX w. podczas procesji religijnej, alabastrowa figura Bogarodzicy spadła i rozbiła się [s 7, 62-63]. Przy naprawie została jeszcze bardziej uszkodzona i w takim stanie dotrwała do naszych czasów. Dzisiaj lwowska, alabastrowa figura Bogarodzicy wymaga profesjonalnej renowacji.
Po piąte.
W 1902 r. w Krakowie została opublikowana książka "O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne przez X. Wacława z Sulgostowa." [7]. Na 849-stronach zawarto informację na temat 1050 Maryjnych ikon, rzeźb, obrazów oraz kościołów i cerkwi w których się one znajdują. Podano źródła, które opisują 825 obrazów. Dodano, siedem indeksów tematycznych. Można uznać bez przesady, że jest to wydanie encyklopedyczne. Nie zapominał o. Wacław o alabastrowej Pannie ze Lwowa. Napisał o niej na stronach 395-399 i  powiedział « widziałem figurę i trzymałem ją w rękach»  I stwierdził cyt: "R. 1901 złodziej główkę Dz. J. oderwał-zaginiona[7, s. 396-399]. Ten fakt zbezczeszczenia i zniszczenia rzeźby został potwierdzony na posiedzeniu Komisji d/s Badania Historii Sztuki w Polsce, kierowanej przez prof. Jana Boloz Antoniewicza, które miało miejsce w kościele ojców Dominikanów we Lwowie dn. 20 czerwca 1901r. Komisja oficjalnie stwierdziła kradzież dwóch złotych koron z głowy Maryi Panny i Dzieciątka[11, s. LVII-LVIII]. Od tego czasu do dnia dzisiejszego nie ma głowy Jezusa we lwowskiej alabastrowej figurze Maryi Panny.
Po szóste.
 Zachowało się zdjęcie lwowskiej figury sprzed nieszczęśliwego upadku podczas procesji czyli sprzed 1901r, na nim widzimy Jezusa w koronie (rys. 4). 4 ojmJest ono opublikowane w pierwszym tomie "Historii Lwowa" (2006) i w drugim tomie „Sztuki Ukraińskiej "[1, c. 203]. Niestety zdjęcie nie ma linków Internetowych.
Dowodzi to, że od 1401 do 1901 roku lwowska alabastrowa figura Matki Bożej była w kościele pw. Bożego Ciała – klasztor  Dominikanów. Jej świętość i cudowną moc stwierdzają  papieskie bulle z lat 1587, 1708, 1770, 1855, a także dekrety metropolitów lwowskich i arcybiskupów w latach 1401 - 1759, [9]. Od 1911 roku do dziś jest przechowywana w lwowskich muzeach. W dn. 30 stycznia 1911r. Muzeum Narodowe im. Króla Jana III kupiło ją od kolekcjonera Stepan Pieleckiego (faktura nr 828). 20 września 1940 figurę przekazano Muzeum Historycznemu (Inv. nr c-481), a w 1973r. przeszła do  Lwowskiego Muzeum Historii Religii (Ic nr Inv.-185). Nie wiadomo, w jaki sposób rzeźba trafiła w ręce kolekcjonera, większe zainteresowanie budzi pytanie, kto, gdzie i kiedy ją wykonywał? To zagadnienie będzie przedmiotem odrębnych badań.
 

 

 

1. Крвавич Д.П., Овсійчук В.А., Черепанова С.О. Українське мистецтво/ Рекомендовано Міністерством освіти і науки України як навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів. – Т. ІІ. – Львів: Світ, 2004
2. Козубська О. Сакральна готика середньовічного Львова: історичний контекст/ Автореферат дис. канд. іст. наук. – Львів, 2004.  
3. Barącz S. Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce. – Lwów, 1861. – T. 1-
4. Bzovius A. Thaumaturgus Polonus seu de vita et miraculis S. Hyacinthi confessoris ordinis FF. Praedicatorum.— Venetiis, 1606.
5. Hasło słowa Bożego łaska, pokój i chwałę wcielonego słowa matki.— Lwów, 1754.
6. Łobeski F. Opisy obrazów znajdujących się w kościołach miasta Lwowa. Kościół parafialny OO.Dominikanów // Dodatek do Gazety Lwowskiej.— 1852.—  N 46.
7. [ Nowakowski Edward ] O cudownych obrazach w Polsce Pszenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne przez Х. Wacława z Sulgostоwa.- Kraków, 1902.
8. Okolski Simoni. Russia florida rosis et liliis. – Leopoli, 1646.
9. Piątkowski Donat, ks. Wiadomość historyczna o statuy alabastrowej Najśw. Maryi Panny Jackowej… - Lwów, 1856.
10. Polska i Stolica Apostolska X-XXI w. – http//polska-stolicaapostolska.polska.pl/
11. Portal świętego Jacka Odrowąża – cv. świętego Jacka. – http://www.jacek.iq.pl/     
12. Sprawozdania Komisyi do badania Historyi Sztuki w Polsce.- T. VIII.- Kraków, 1912.
13. Żyła W., ks. Kościoł і klasztor Dominikanów we Lwowie. – Lwów, 1923.

Summary.
It is clamed, that prominent “Hyacinth’s Madonna (Madonna Jackowа)”, alabaster statue of Mother of God, which had been one the most adorated relics of the Dominican Cathedral in L’viv, weren’t moved to Krakow in 1946. It has been left in L’viv and still kept in the L’viv Museum of the History of Religion.
Key words: Hyacinth Odrowonzh, St. Hyacinth’s Madonna, alabaster statue of Mother of God, Dominican monastery in L’viv.

Опубліковано:
Хмільовський М. Про Гіацинтову Мадонну у Львові // Історія релігій в Україні. Науковий щорічник 2010. – Львів, 2010.
Хмільовський М. Таємниці домініканського монастиря у Львові. Оповідь 2. Сенсація: Гіацинтова (Jackowa) Мадонна у Львові. –  http://prostir.museum/publications/ua?id=723